Έντα Τέσμαν Γκάμπλερ

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ

Η Έντα επιστρέφει στο καινούργιο της σπίτι μετά από ταξίδι του μέλιτος με τον σύζυγό της Γιέργκεν Τέσμαν. Στην περιοχή όπου διαμένουν επιστρέφει ο πρώην εραστής της Άιλερτ Λέβμποργκ, όπου επρόκειτο να εκδώσει το νέο του σύγγραμμα και να λάβει μέρος στον διαγωνισμό διορισμού καθηγητών που θα διεξαχθεί με μοναδικό υποψήφιο τον Γιέργκεν Τέσμαν. Ο Λέβμποργκ θα βρει άδοξο θάνατο και η Έντα αφού καταστρέψει τα χειρόγραφά του, θα αυτοκτονήσει.

ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Έντα Τέσμαν Γκάμπλερ

Ο βασικός χαρακτήρας του, νεόνυμφη. Πλήττοντας και με τους δύο γάμους της και την ζωή της, θέλει να επηρεάσει την ανθρώπινη μοίρα για πρώτη φορά. Είναι η κόρη του Στρατηγού Γκάμπλερ.

Γιέργκεν Τέσμαν

Γιουλάνε Τέσμαν

Τέα Έλβστεντ

Δικαστής Μπρακ

Άιλερτ Λέβμποργκ

Μπέρτε

ΤΟ ΕΡΓΟ

Η «Έντα Γκάμπλερ» είναι θεατρικό έργο του Νορβηγού συγγραφέα Ερρίκου Ίψεν. Έκανε παγκόσμια πρεμιέρα 31 Ιανουαρίου το 1891 στο θέατρο Residence του Μονάχου (Bunin, 2007:26). Αναγνωρίζεται ως ένα κλασικό έργο του ρεαλισμού, του θεάτρου του δέκατου ένατου αιώνα και της παγκόσμιας δραματουργίας. Ο χαρακτήρας του τίτλου, η Έντα, θεωρείται ένας από τους σπουδαίους δραματικούς ρόλους στο θέατρο. Η Έντα, μετά τον γάμο της με τον Γιέργκεν, ονομάζεται Έντα Τέσμαν, ενώ Γκάμπλερ είναι το πατρικό της όνομα (Haugen, 1979:14). Σχετικά με τον τίτλο, ο Ίψεν έγραψε: «Η πρόθεσή μου να δώσω αυτό το τίτλο ήταν να δείξω ότι η Έντα ως προσωπικότητα πρέπει να θεωρείται περισσότερο κόρη του πατέρα της από ότι σύζυγος του συζύγου της» (Sanders, 2006).

Το 2004 στη Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου παρουσιάστηκε το έργο του Χένρικ Γιόχαν Ίψεν, «Έντα Γκάμπλερ».

Το έργο έχει προσαρμοστεί για την οθόνη αρκετές φορές, από την εποχή των σιωπηλών ταινιών και επίσης σε πολλές γλώσσες. Το 1976 η Γκλέντα Τζάκσον ήταν υποψήφια στα βραβεία Όσκαρ ως βασική ηθοποιός για το ρόλο της στη βρετανική κινηματογραφική προσαρμογή Hedda (1975) σε σκηνοθεσία Τρέβορ Ναν, η ταινία είχε 3 υποψηφιότητες σε διεθνή φεστιβάλ και ένα βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου στο David di Donatello της Ιταλίας. Μέχρι και το 2014 το έργο προσαρμόζεται σε σκηνοθεσίες όπως του δημιουργου Μάθιου Τζον με πρωταγωνιστές τη Ρίτα Ραμνάνι, τον Ντέιβιντ Ρ. Μπάτλερ και τη Σαμάνθα Ε. Χαντ.

1η πράξη

• Τέα / Έντα: Η Τέα Έλβστεντ ζητάει βοήθεια από τους Τέσμαν για τον Λέβμποργκ. Εξομολογείται στην Έντα της σχέση της μαζί του.

• Έντα / Τέα: Η Έντα σχεδόν ανακρίνει την Τέα προκειμένου να μάθει πληροφορίες για τον Λέβμποργκ.

• Μπρακ / Έντα: Ο δικαστής Μπρακ προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο από την Έντα. Προσπαθεί να την χειραγωγήσει.

• Έντα / Μπρακ: Η Έντα θέλει να τον κάνει σύμμαχό της, να του πάρει τον έλεγχο.

• Τέσμαν / Έντα: Ο Γιέργκεν Τέσμαν θέλει να ικανοποιήσει την Έντα αλλά πρωτίστως να ανέλθει επαγγελματικά κερδίζοντας τον διαγωνισμό καθηγητών.

• Έντα / Τέσμαν: Η Έντα θέλει να τον πείσει να αλληλογραφήσει στον Λέβμποργκ.

Επιθυμίες

• Η Έντα θέλει να μάθει για την σχέση της Τέα με τον Λέβμποργκ. 
• Η Έντα επιθυμεί να συναντήσει τον Λέβμποργκ.

Εμπόδια

• Η αποκάλυψη της Τέας για την σχέση της με τον Λέβμποργκ. 
• Η υποψηφιότητα του Λέβμποργκ στον διαγωνισμό καθηγητών. 

Καταλύτης

• Ο εξωτερικός παράγοντας της είδηση της άφιξης του Λέβμποργκ στην πόλη.
• Η Τέα πρώην συμμαθήτρια της Έντας και νυν ερωμένη του Λέβμποργκ.

Κεντρικό γεγονός

• Όταν η Έντα με την Τέα μένουν μόνες τους, η Τέα αποκαλύπτει την κρυφή απο τον άντρα της σχέση με τον Λέβμποργκ, καθώς και πως πρόκειται να εγκαταλείψει των άντρα της για να ζήσει με τον Λέβμποργκ.

Ρήματα

Ανακρίνω, Προσκαλώ, Εκμαιεύω

Σύγκρουση

• Με αφορμή την ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Λέβμποργκ στο διαγωνισμό, συγκρούονται η Έντα και ο Τέσμαν.

2η πράξη

• Έντα / Λέβμποργκ: Η Έντα θέλει να κερδίσει την εύνοια του και την συμμαχία τους προς όφελος της.

Επιθυμίες

• Η Έντα επιθυμεί να μείνει μόνη μαζί του.

Εμπόδια

• Είναι όλοι παρόντες όταν ο Λέβμποργκ επισκέπτεται το σπίτι των Τέσμαν και επιπλέον τον καλούν σε συνάντηση στο σπίτι του δικαστής Μπρακ.
• Ο δικαστής προσπαθεί να πάρει εκείνος τον έλεγχο, στριμώχνει την Έντα και δεν ανταποκρίνεται ευθέως αλλά έμμεσα στο φλερτ της Έντας.

Καταλύτης

• Ο Άιλερτ Λέβμποργκ
• Ο δικαστής Μπρακ

Κεντρικό γεγονός

• Η συνάντηση του Λέβμποργκ με την Έντα και η αποκάλυψη όταν μένουν μόνοι τους. 

Σύγκρουση

• Όταν η Έντα και ο Λέβμποργκ προσποιούνται ότι δεν γνωρίζονται, ενώ είναι πρώην εραστές.
• Η αποκάλυψη όταν μένουν μόνοι τους και οι αλληλοκατηγορίες για την κατάληξη της σχέσης τους.

Ρήματα

Εξομολογούμαι, Πείθω, Προσκαλώ ερωτικά, Φλερτάρω, Ελκύω, Κατηγορώ

3η πράξη

Adrian Noble's 'Hedda Gabler'

Επιθυμίες

• Η Έντα επιθυμεί μέσο του χειρόγραφου να εκδικηθεί, να καταστρέψει τον Λέβμποργκ και την σχέση του με την Τέα.

Εμπόδια

• Ο Λέβμποργκ δεν αποκαλύπτει εξ' αρχής την αλήθεια, ισχυρίζεται πως το έσκισε.

Καταλύτης

• Ο Τέσμαν
• Το γράμμα
• Ο Λέβμποργκ

Κεντρικό γεγονός

• Ο Τέσμαν επιστρέφει σπίτι και δίνει το χειρόγραφο στην Έντα. Η Έντα κρυφά απ' όλους αποφασίζει να το κάψει.

Σύγκρουση

• Η Έντα γνωρίζει πως ο Λέβμποργκ λέει ψέματα για την κατάληξη του χειρόγραφου, ακόμα και όταν της εμπιστεύεται την αλήθεια του, πως το έχασε, αγνοεί πως το γράμμα βρίσκεται στα χέρια της Έντας 

Ρήματα

Χειραγωγώ, Πείθω, Ελκύω

4η πράξη

Επιθυμίες

• Η Έντα επιθυμεί να μην αποκαλυφθεί πως εκείνη έδωσε το όπλο στον Λέβμποργκ και ότι της ανήκει.
• Ο Μπρακ επιθυμεί να μάθει την ανάμειξη της Έντας στην αυτοκτονία.

Εμπόδια

• Ο Μπρακ θέλει να μάθει την αλήθεια για την ανάμειξη της Έντας στο θάνατο του Λέβμποργκ.

Καταλύτης

• Ο Δικαστής Μπρακ
• Ο Λέβμποργκ

Κεντρικό γεγονός

• Ο Μπρακ επισκέπτεται το σπίτι των Τέσμαν και παρουσία της Τέας ανακοινώνει τον θάνατο του Λέβμποργκ.

Σύγκρουση

• Ο Μπρακ απειλεί και στριμώχνει την Έντα προκειμένου να μάθει μέρος της αλήθειας που αγνοεί.
• Η Έντα κινδυνεύει από τον Μπρακ και αμύνεται.

Ρήματα

Αποπροσανατολισμός, Παραποίηση

Η Ηρωίδα

Ανάγκη της ηρωίδας

Η ανάγκη της Έντας είναι να δραπετεύσει από την ζωή που είναι εγκλωβισμένη.

Το τόξο της ηρωίδας

Hedda Gabler by Henrik Ibsen

Η Έντα Τέσμαν Γκάμπλερ δείχνει συμβιβασμένη με μια ζωή που εμφανώς δεν επιθυμεί, οδηγείται σταδιακά σε αδιέξοδο που καταλήγει σε αυτοκτονία. Το παρελθόν της έχει ενεργό ρόλο στο παρόν της, δίνει νόημα σε μια ζωή που την χαρακτηρίζει η πλήξη. Το παρελθόν σε συνδυασμό μ' ένα ανυπόφορο παρόν την οδηγούν στην αυτοχειρία. Όταν ο Μπρακ αποκαλύπτει πως γνωρίζει την αλήθεια για το όπλο, η Έντα σταδιακά εγκαταλείπει την προσπάθεια να της να τον αποπροσανατολίσει από την αλήθεια για την ανάμειξή της στο θάνατο του Λέβμπρογκ. Έχει σταδιακά πλησιάσει στο αδιέξοδό της, δηλαδή την αυτοχειρία.

Ο Μπέρναρντ ερμηνεύει τις πράξεις της Έντα ως απόρροια από την «ανάγκη της για ελευθερία που είναι τόσο επιτακτική όσο η λαχτάρα της για την εξουσία [...] όσο η επιθυμία της να επηρεάσει το πεπρωμένο ενός ανθρώπου» (Paris, 1997:59). Η αυτοκτονία είναι η ελευθερία της, την επιλέγει η ίδια με τους όρους της, και με αυτό το τρόπο διατηρεί μέχρι το τέλος την κυριότητά της.

• Έντα / Τέσμαν: Πείθει τον Τέσμαν να καλέσει τον Λέβμπρογκ.

• Έντα / Τεα: Προσπαθεί να προσεγγίσει την Τέα ξεπερνώντας το εμπόδιο της παλιάς γνωριμίας τους.

• Έντα / Μπρακ: Η Έντα εξομολογείτε στον δικαστή Μπρακ πως δεν θέλει καμία δέσμευση και πως πλήττει μέσα στο γάμο της, επίσης φλερτάροντας, τον προκαλεί ερωτικά. Τέλος προσπαθεί να τον αποπροσανατολίσει καθώς γνωρίζει ένα μέρος της αλήθειας.

• Έντα / Λέβμπρογκ: Προσπαθεί να παρασύρει τον Λέβμπρογκ στις κακές τους συνήθειες. Επίσης τον κατηγορεί για την ερωτική τους σχέση στο παρελθόν και τέλος προσπαθεί να τον πείσει να αυτοκτονήσει με τρόπο που η ίδια παρέχει.

• Έντα / Έντα: Εγκαταλείπει την προσπάθεια και επιλέγει την ελευθερία μέσω της αυτοκτονίας.

---

Βιβλιογραφία